Warsztaty Summer School in Digital Archaeology odbyły się 10-14 września 2018 r. w Barcelonie. Zostały zorganizowane przez Barcelona Supercomputing Center (BSC), University of Barcelona (UB), Autonomous University of Barcelona (UAB), Complexity Lab Barcelona (CLABB) i firmy Siris Academic. Wykładowcami w czasie warsztatów byli dr Iza Romanowska, dr Luce Prignano, prof. Juan Barceló, dr Tom Brughmans, dr Guillem Rull i dr Stefani Crabtree. Odbyły się na Wydziale Geografii i Archeologii Uniwersytetu w Barcelonie oraz w siedzibie firmy Siris Academic.
Spośród nadesłanych zgłoszeń wybrano tylko 22 osoby z różnych krajów. Były przeznaczone dla osób, które mają doświadczenie w pracy z metodami geoprzestrzennymi (GIS) i znają podstawy programowania. Jednocześnie zakres tematów i czas poświęcony na ich przekazanie, w szczególności to dotyczyło symulacji komputerowych, nie był dotychczas możliwy w innych warsztatach tego typu. Tematy poruszane podczas warsztatów nie są też ujęte w programie nauczania w Instytucie Archeologii UW. Spośród poruszanych tematów tylko Python jest wykładany na Uniwersytecie Warszawskim . Udział w warsztatach był, więc, bardzo prestiżowy.
Warsztaty trwały 5 dni, w czasie których uczyliśmy się języka programowania Python, analiz sieciowych, semantycznych baz danych i symulacji komputerowych. Każdego dnia odbywała się seria różnych warsztatów i wykładów powiązanych z tymi zagadnieniami.
Python jest to aktualnie jeden z kluczowych języków programowania na rynku, który znajduje swoje zastosowania w różnych gałęziach gospodarki i nauce: od obliczeń matematycznych, wizualizacji po technologie maszyn uczących się. W czasie warsztatów mogliśmy nauczyć jak analizować dane tabelaryczne z użyciem tego języka programowania oraz jak je wizualizować za pomocą wykresów. Ponadto przedstawione zostały metody przygotowywania baz danych, na których można przeprowadzić kwerendy.
Kolejnym tematem warsztatów były analizy sieciowe. Jest to metoda badań i oddzielna dyscyplina, która znajduje swoje zastosowanie m.in. w fizyce, naukach społecznych czy biologii. Jest też ważnym narzędziem badań archeologicznych. Poznaliśmy zarówno aspekty teoretyczne stosowania tej metody, metody statystyczne używane w analizach sieciowych i różne rodzaje analiz sieciowych. W czasie ćwiczeń praktycznych wykorzystywaliśmy oprogramowanie Visone i Gephi. Skrypt ćwiczeń w oprogramowaniu Visone jest opublikowany w Internecie i jest dostępny na stronie: http://visone.info/wiki/images/6/67/VisoneTutorial-archeology.pdf. Ćwiczenia te oparte są o publikacje Golitko, M., Meierho, J., Feinman, G. M., and Williams, P. R. (2012). Complexities of collapse: the evidence of maya obsidian as revealed by social network graphical analysis. Antiquity, 86(332):507–523 (dostępna na stronie: https://www.academia.edu/1587592/Complexities_of_Collapse_Maya_Obsidian_as_Revealed_by_Social_Network_Graphical_Analysis_Mark_Golitko_James_Meierhoff_Gary_M._Feinman_and_Ryan_Williams_2012_).
Trzecim tematem były semantyczne bazy danych. Jest to aktualnie jest z najnowszych kierunków rozwoju baz danych. Stanowi konkurencję do szeroko rozpowszechnionego modelu relacyjnego. Celem tego typu baz danych jest stworzenie takiego modelu danych, który pozwala łączyć różne już istniejące bazy danych i przeszukiwać korzystając z jednego interfejsu użytkownika (Linked Open Data). Jednocześnie, dostęp do danych ma być otwarty, łatwiejszy do użytkownika, a sposób zapisu możliwy także do takich technologii jak maszyny uczące się. Warsztaty miały postać wykładu i warsztatów. Podczas praktycznej części warsztatów uczyliśmy się języka SPARQL to zadawania zapytań do baz danych. Do tego celu korzystaliśmy z bazy danych EPNet (Production and Distribution of Food during the Roman Empire: Economic and Political Dynamics) . W czasie wykładów podkreślona została zasada “FAIR”: (i) findabe, (ii) accesibile, (iii) interoperable, (iv) reusable.
Zasada ta została opublikowana: Wilkinson, MD, Dumontier, M, Aalbersberg, IJJ, Appleton, G, Axton, M, Baak, A, Blomberg, N, Boiten, JW, da Silva Santos, LB, Bourne, PE, Bouwman, J, Brookes, AJ, Clark, T, Crosas, M, Dillo, I, Dumon, O, Edmunds, S, Evelo, CT, Finkers, R, Gonzalez-Beltran, A, Gray, AJG, Groth, P, Goble, C, Grethe, JS, Heringa, J, ‚t Hoen, PAC, Hooft, R, Kuhn, T, Kok, R, Kok, J, Lusher, SJ, Martone, ME, Mons, A, Packer, AL, Persson, B, Rocca-Serra, P, Roos, M, van Schaik, R, Sansone, SA, Schultes, E, Sengstag, T, Slater, T, Strawn, G, Swertz, MA, Thompson, M, Van Der Lei, J, Van Mulligen, E, Velterop, J, Waagmeester, A, Wittenburg, P, Wolstencroft, K, Zhao, J & Mons, B 2016, ‚The FAIR Guiding Principles for scientific data management and stewardship’ Scientific Data, vol. 3, 160018. https://www.nature.com/articles/sdata201618
Najważniejszych tematem warsztatów były symulacje komputerowe (ang. Agent Based Modelling, AGM). Symulacje komputerowe są stosowane w nauce od początku stosowania komputerów. Stosowane są w ekonomii, biologii, fizyce i innych dziedzinach. Mogą być narzędziem do weryfikacji teorii naukowych, a także znajdują swoje zastosowanie w archeologii przy użyciu języka programowania NetLogo. Warsztaty składały się z kilku wykładów i warsztatów praktycznych, które odbywały się w różnych dniach. Każdego dnia budowaliśmy nowe coraz bardziej skomplikowane modele, które testowały takie hipotezy jak pozyskiwanie surowców krzemiennych, wymiana handlowa czy produkcja rolnicza. Ćwiczenia polegały na stworzeniu wirtualnego świata posiadającego określone zmienne oraz agentów, również posiadających zmienne, którzy istnieją w tym świecie i wchodzą w interakcje między sobą. Co ciekawe do AGM można zaimplementować elementy przestrzenne z GIS jak np. realistyczne DEM, czy elementy związane z analizą sieciową.
Wielokrotna obserwacja zachowania agentów umożliwia weryfikacje różnych teorii i hipotez archeologicznych. W celu opisania tego typu eksperymentów należy zastosować tzw. protokół OOD (ang. Overview, Design concepts, and Details), którego celem jest opublikowanie modelu oraz kodu (w specjalnej postaci tzw. pseudokodu), który go tworzy. Szczególy dotyczące protokołu OOD zostały opublikowane: Volker Grimm, Uta Berger, Donald L. DeAngelis, J. Gary Polhill, Jarl Giske, Steven F. Railsback,The ODD protocol: A review and first update, Ecological Modelling, Volume 221, Issue 23, 2010, Pages 2760-2768 (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S030438001000414X).
Nazarij Buławka
Julia M. Chyla
Wod.o.Lot 