Julia M. Chyla, Nazarij Buławka
Celem projektu był udział w międzynarodowej konferencji Computer Applications in Archaeology (CAA) w Atlancie. Jest to największa na świecie konferencja poświęcona zastosowaniu technik komputerowych w archeologii. Zrzesza naukowców z całego świata, którzy dzielą się swoimi doświadczeniami i prezentują najnowsze trendy w wykorzystaniu tej technologii. Konferencja CAA odbywa się co roku w innym kraju. Uczestniczy w niej kilkuset specjalistów zajmujących się różnymi dziedzinami archeologii, których łączy wdrażanie najnowszych technik w tej dziedzinie nauki.
Zdjęcie: E. Gandolfi, źródło: Twitter
Tegoroczna konferencja rozpoczęła się referatem dr Kenneth’a L.Kvammedotyczącym historii używania metod GISi innych metod komputerowych w archeologii od lat 70 XX w. Technologia GIS (Geographic Information Systems) umożliwia gromadzenie danych, ich filtrowanie na podstawie wybranych atrybutów i poddawanie ich analizom statystyczno-przestrzennym. W archeologii jest ona szczególnie przydatna między innymi ze względu na możliwość gromadzenia, analizy i wizualizacji zebranych danych przestrzennych pozyskiwanych bezpośrednio w terenie, tj. w czasie prowadzenia badań. W rezultacie, zaoszczędza to pracy po części terenowej projektu, a uzyskane dane można od razu przedstawić na mapach czy wykresach i zamieścić w publikacjach lub zaprezentować na konferencjach. Kolejnym rozwinięciem GIS w kierunku archeologii jest dopasowanie tego systemu do potrzeb archeologa mającego do czynienia nie tylko z danymi z badań terenowych, ale także z analiz dokumentacji archiwalnej, jak zdjęcia, dzienniki badań czy stare mapy.
Podczas tej trzydniowej konferencji odbyły się 43 różne sesje, w każdej z nich było od 4 do 12 referatów. Trudno jest wyróżnić jedną dyscyplinę, która by dominowała podczas tegorocznej konferencji. Ważnymi tematami konferencji były m.in. fotogrametria i skanowanie laserowe, Big Data, repozytoria i bazy danych w Internecie, cyfrowa humanistyka, analizy sieciowe, modelowanie agentowe, GIS w edukacji, teledetekcja, kobiety w CAA, badania powierzchniowe i analizy osadnictwa, analizy stochastyczne i statystyka bayesowska.
Mieliśmy okazję prowadzić dwie sesje: “Computer Applications in Archaeological Pedagogy: Best Practices for Teaching and Learning” oraz “Mobile GIS and field survey – current possibilities, future needs”. Zarówno sam udział jak i organizowanie sesji podczas tak ważnej konferencji był niezwykłym zaszczytem. W tego rocznej konferencji stanowiliśmy największy udział polskich badaczy w programie CAA. Po sukcesie obu sesji planujemy zgłosić je na przyszłej konferencji w Tübingen w 2018 roku.
Computer Applications in Archaeological Pedagogy: Best Practices for Teaching and Learning
Otwarcie sesji
W sesji “Computer Applications in Archaeological Pedagogy: Best Practices for Teaching and Learning”, prowadzonejprzez Julie M. Chylaorazdr Anna AgbeDavies, przedstawionoreferaty:
- Watrall, Ethan, “Building scholars and communities of practice in digital heritage and archaeology”
Referat omawiał kursy przygotowane przez Uniwersytet w Michigan, wewnątrz nowo stworzonego Instytutu Cyfrowych Metod i praktyk w Archeologii, które uczą studentów cyfrowych metod i jak i stworzenie społeczności, która te metody będzie wykorzystywała w swojej pracy.
- Bollwerk, Elizabeth, Lynsey Bates, Leslie Cooper, Jillian Galle, “Lessons learned from teaching and training with the Digital Archaeological Archive of Comparative Slavery (DAACS)”
Referat przedstawiał “Digital Archaeological Archive of ComprarativeSlavery”, czyli online inicjatywę do badania niewolnictwa na Karaibach. Celem projektu jest nauka badaczy, z innych dyscyplin niż archeologia, użycia archeologicznych danych, w badaniach i lepszym zrozumieniu społeczeństw z okresu kolonialnego.
- Lockyear, Kris, “Flippin’ R”
Referat omawiał zajęcia odbywające się na University Collage of London, w Instytucie archeologii dotyczące statystyki oraz możliwości i sposobu użycia oprogramowania R przez wykładowcę oraz studentów.
- MartinRodilla, Patricia, Cesar GonzalezPerez, “Educational experiences in archaeological information modelling with the mind maps and objectoriented paradigms”
Referatomawiałkurs “Archaeological Information Modelling”, który jest nauczany na Uniwersytecie Santiago de Compostela. Podczas zajęć studenci tworzą informatyczne modele przykładowych stanowisk używając dwóch paradygmatów modeli (zorientowanych obiektowo oraz mapy myśli).
- Lambers, Karsten, FulcoScherjon, Iza Romanowska, “A small private online course on ‘modelling and simulation in archaeology’ at Leiden University”.
Referat przedstawiał i omawiał nowe kursy stworzone na Uniwersytecie w Lejdzie, dotyczące modelowania cyfrowego w archeologii, stworzonych jako Small Private Online Courses (SPOC), w formie e-learningu.
- McMichael, A.L., Jon Frey, Tommy Truong, Eric Martin, “Augmenting art history: AR in the survey classroom”
Referat przedstawiał zastosowanie rozszerzonej rzeczywistości na zajęciach na Uniwersytecie w Michigan, jako propozycji odejścia od tradycyjnego nauczania, przy pomocy prezentacji. Referenci używają aplikacji 3D na mobilnych urządzeniach by pokazywać podczas zajęć obiekty archeologiczne oraz dane historyczne.
- Pikov, Nikita, “Augmented Reality (AR) and Digital Photogrammetry as a way of preserving and popularization of archeological collections”
W czasie referatu przedstawiono możliwość użycia rozszerzonej rzeczywistości w celu popularyzacji i ciekawszego przedstawienia kolekcji muzealnej.
- Freeman, Mark, Jeanne Moe, “Project archaeology: assessing paper and digital approaches to online learning”
Referat przedstawiał zajęcia online dla szkół podstawowych oraz ponad podstawowych, stworzony w 2003 r. Jego celem było przybliżenie uczniom kultur rodzimych amerykanów, a nauczycielom ułatwić proces nauczania, także poprzez przekazywanie wiedzy poprawnej archeologicznie. Referat omawiał, jak tego typu kursy, popularne na początku XX w. powinny ewaluować w formie, jednak zostawiając ich właściwą treść.
Na koniec sesji nastąpiła żywa dyskusja na temat metod nauczania studentów archeologii nowych technologii. Rozmowa skupiła się na potrzebie stworzenia właściwej metodologii nauczania, opartej na metodach związanych z pedagogiką. Władze CAA ogłosiły powstanie grupy, której celem będzie stworzenie odpowiednich norm pedagogicznych, które archeolodzy-nauczyciele powinni używać nauczając oraz wykorzystując nowe technologie w swoich zajęciach.
Mobile GIS and field survey – current possibilities, future needs
W sesji “Mobile GIS and field survey–currentpossibilities, futureneeds”, prowadzonej przez Julie M. Chyla oraz Nazarija Buławkę, na sam początek przedstawiono referat wprowadzający. Omawiał on historię badań powierzchniowych w archeologii, ich roli oraz narzędzia, jakie pomagały dotychczas archeologom podczas rekonesansu. W dalszej części referatu omówiono rozwój technologii, którą aktualnie archeolodzy zaczęli używać w czasie tego typu badań – mobilny GIS. Przedstawiono rozwój dokładności pomiarów prowadzonych w terenie oraz wskazano aktualny kierunek użycia GIS w badaniach terenowych – aplikacje na tablety oraz telefony komórkowe. Następnie rozpoczęła się właściwa sesja, gdzie przedstawiono referaty:
- Knoop, Peter, “Best practices for mobile GIS and information technology in the field”
Referat omawiał możliwości wykorzystania mobilnych aplikacji GIS na tabletach oraz wskazał jego przydatne funkcje. Dodatkowo przedstawiono rady, o czym należy pamiętać podczas prac terenowych z tego typu sprzętem – wzmocnienie sieci komórkowej i internetowej do integracji danych w chmurze, zabezpieczenie danych, równoczesną współpracę kilku użytkowników na tej samej mapie.
Link:https://lsa.umich.edu/lsait/people/advocacy-and-research-support/knoop.html
- Hill, Austin, Low Cost, “High accuracy drone survey methods”
Referat omawiał możliwości i dokładność modeli fotogrametrycznych stworzonych przy pomocy dronów. Omówione zostały dokładności, z jaką można stworzyć mapy oraz plany wykopalisk, czy interesujących stanowisk archeologicznych.
Link: https://www.acorjordan.org/2016/05/18/caorc-post-doc-fellow-hill-2015-16/
- Chyla, Julia, Miłosz Giersz, Wiesław Więckowski, Patrycja Prządka Giersz, Roberto Pimentel Nita, „One step further beyond field survey”
Referat omawiał najnowsze wyniki badań powierzchniowych w dolinie Huarmey, w czasie których użyto mobilnej aplikacji GIS na narzędziu GNSS. Referat skupił się jednak na pytaniach, jakie prowadzący i dokumentujący badania musi sobie zadać przed, po oraz w trakcie prac związanych z metodologią archeologii.
- Miszk, Łukasz, Wojciech Ostrowski, Weronika Winiarska, „Urban sprawl vs. archaeologicalsite: a view from Paphos”
Referat omawiał wyniki badań rozwoju urbanistyki w okolicach stanowiska Pafos na Cyprze. W tym celu wykorzystano narzędzia GIS, które pomogły wizualizować rosnące zagrożenie oraz przygotować odpowiednie podejście do Zarządzania Dziedzictwem Kulturowym w okolicach stanowiska.
Link: http://www.paphos-agora.archeo.uj.edu.pl
- Pethen, Hannah, “accessing the inaccessible: detailed ‘offsite’ archaeological survey using satellite imagery and GIS at the Hatnub travertine quarries, Egypt”
Referat omawiał przygotowania do badań powierzchniowych w kopalniach na stanowisku Hatnub. Badania powierzchniowe poprzedzone są analizami obrazów satelitarnych – znalezieniem nowych stanowisk oraz porównaniem ich lokalizacji z wynikami badań prowadzonych w tej okolicy od połowy XX w.
Link: https://hannahpethen.com/about-hannah-pethen/
- Buławka, Nazarij, “Ancient landscapes and present-day agriculture – on the example of Tejen River (Turkmenistan)”
Referat omawiał testowanie przydatności aplikacji mobilnych podczas prac powierzchniowych w oazie Serachs w Turkmenistanie. Skoncentrował się na metodyce badań powierzchniowych z perspektywy stanu zachowania starożytnego krajobrazu, a także możliwości mapowania zasięgu krótkookresowych stanowisk archeologicznych na Bliskim Wschodzie i Azji Środkowej.
Link: http://serakhs-oasis.uw.edu.pl/index.php/en/
Na koniec sesji nastąpiła ożywiona dyskusja dotycząca dalszego rozwoju i możliwości aplikacji mobilnych GIS, jakie funkcje i dlaczego są potrzebne archeologom. Udział w konferencji CAA pozwolił na przedstawienie stosowanych przez nas metod użycia GIS w archeologii od strony technicznej, również wśród osób stosujących GIS poza archeologią i wobec tego mających zupełnie inne podejście niż archeolodzy. Dzięki temu możliwe było poddanie dyskusji stosowanej metody w towarzystwie nie-archeologów, którzy mają zupełnie inne spojrzenie na podejmowane zagadnienia. Umożliwiło to poddanie naszych pomysłów i wyników prac stymulującej dyskusji. Liczmy, że przełoży się to potem na dalszy rozwój badań. Ponadto, konferencja ta gromadzi osoby, które współtworzą urządzenia i oprogramowanie związane z GIS, szczególnie podczas sesji poświęconej technikom mobilnych GIS. Dzięki naszym wystąpieniom możemy mieć wpływ na rozwój technologii GIS i zwrócenie uwagi twórców oprogramowania oraz urządzeń na potrzeby archeologów.
Wyjazd na konferencję został dofinansowany przez: Radę Konsultacyjną ds. Kół Naukowych UW, Fundację Uniwersytetu Warszawskiego, Fundację UniversitatisVarsoviensis.
Program konferencji oraz abstrakty wystąpień dostępne są na stronie: http://caaconference.org/wp-content/uploads/sites/18/2017/03/CAA2017_Program_Abstracts.pdf
Zdjęcie: Kristy GD źródło: Twitter
Zdjęcia i relacje z konferencji można obejrzeć też pod #CAAAtlanta na Twitterze i FB
Wod.o.Lot 